Een derde indruk

Ik keek er zo tegenop: Kerst 2010. Eerste Kerstdag was een bijzondere dag, met het bezoek aan de kerk en de lunch bij de overburen. Het was een dag waarop ik gewerkt heb voor mijn onderzoek, terwijl ik met een glas rode wijn genoot van de klanken van een Brit die kerstliedjes zong. Maar het was Tweede Kerstdag waar ik maar slecht mee uit de voeten kon. Iedereen zat al vroeg in de kerk, maar ik niet. Dat vonden ze vreemd. Ik antwoordde dat ik het vreemd vond dat zij op Eerste Kerstdag ’s ochtends naar de markt gingen en hun winkels openden. In de ochtend deed ik het rustig aan en ’s middags ging ik bij wijzen van ‘dineren’ naar Mr. Fan’s om daar een bord rijst met vis en salade te eten, met een ijsje toe. Vrienden van me belden me op om me wederom te vertellen dat ik ze in de steek had gelaten en nú naar ze toe moest komen. Dat de hele stad onbereikbaar was vanwege het kindercarnival bleek niet uit te maken. Taxi’s reden niet en ik liep en liep en liep om de bestemming te bereiken. Na een uur had ik het gehad. Ik zou ze wel zien na Kerst, dit had geen zin. Thuis keek ik een film en ging ik vroeg naar bed. Er was geen licht en mijn generator had het de dag daarvoor begeven.

Naar maandag keek ik al maanden uit. Het carnival in Calabar wordt omschreven als ‘The Biggest Street Party of Africa’ en door het festival lag de hele stad overhoop. Taxi’s reden niet, winkels waren gesloten en restaurant openden hun deuren pas laat. Men had mij verteld dat ik op tijd aanwezig moest zijn om een goed plekje te hebben. Omdat het carnival om 14 uur zou beginnen, was ik om half een bij de rotonde waar de stoet als eerste langs zou komen. Ik wachtte, werd weggestuurd door de politie omdat ik op een verkeerde plek stond (de rest van de menigte bleef staan), dronk water, at plantain chips, dronk nog meer water. Om half drie ergerde ik me dood aan twee jonge gozers van een jaar of 20 die gratis condooms aangeboden kregen en besloten die op te blazen en besloot ik van plek te veranderen, voordat ik de moraalridder zou uit gaan hangen.

Ik hing over een hek. Het was drie uur en een politieagente stond verveeld kauwgom te knauwen en haar vrienden te bellen om te klagen over haar werk. Naast me stonden twee opgepompte jongens met hun dikopgemaakte vriendinnen te kleffen, maar verder was het de ideale plek om het carnival te bekijken. Als het ooit zou komen… Al snel kwamen er twee busjes aan, die zo parkeerden dat mijn hele uitzicht verpest was. Inmiddels was ik al een honderd meter van de rotonde verwijderd, maar ik besloot nog maar wat verder te gaan zitten. Met m’n benen in de goot, zoals iedereen dat deed. Na een uurtje kwam een meisje in een prachtig jurkje naar me toe. Of ik misschien aan de overkant bij haar familie wilde zitten. Ze had een stoel voor me. Het was vier uur en ik was al 3,5 uur in m’n eentje aan het wachten op de optocht. Ik hoefde daar dus niet lang over na te denken. Om half zes kwam de eerste groep langs. Een grote wagen omgetoverd tot een brullende leeuw met daarachter een grote groep mensen verkleed als leeuwen. Daarop volgde nog vele andere groepen met prachtig geklede mensen, jong en oud, dik en dun, zwart en wit, rijk en arm. Om negen uur ’s avonds, nadat ik gegeten had bij de vriendelijke familie van Queennet, het meisje met het prachtige rode jurkje, was de optocht nog steeds niet helemaal voorbij op ons punt, maar ik besloot toch naar huis te gaan. De mooiste ‘bands’ waren langsgekomen en ik had enkele Nollywood acteurs in de optocht mogen aanschouwen. Het was geweldig om te zien dat Calabar één was. Echt iedereen was uitgetrokken voor het feest dat tot in de late uurtjes door zou gaan. Naar alle waarschijnlijkheid was de optocht ’s nachts rond 4 uur afgelopen.
Het was een half uur later dat ik wakker werd. Het was pikdonker in mijn kamer en buiten. Er was nog steeds geen licht, maar het was tijd om te douchen en mijn tas in te pakken: vandaag zou ik naar Onitsha vertrekken. Met een lullig kaarsje betrad ik de douche; de kakkerlakken die zich ’s nachts verzamelen in mijn badkamertje wilde ik op z’n minst in de gaten kunnen houden. Het is overigens een wonder hoe snel de kakkerlak en ik een redelijke verstandhouding hebben opgebouwd. De kakkerlak komt niet op mijn bed ’s nachts, maar mag zich op andere plekken vrij bewegen. Bij het ochtendgloren verdwijnt hij. Het maakt mij niet uit waarheen, als ik hem maar niet zie, anders grijp ik naar mijn ‘broom’. De kakkerlak begrijpt dit en we wonen nu samen. Maar goed, dat terzijde. Na mijn snelle douche, want veel te koud zo vroeg ’s ochtends, pakte ik, wederom bij kaarslicht, mijn tas in en ruimde ik mijn kamer op (met kakkerlakken kan ik leven, de drie ratten die ooit mijn kamer als woonruimte waren gaan zien, zijn niet meer welkom). Om half zeven bracht de vrouw van mijn huisbaas me naar het busstation. Ze onderhandelde over de plek en nadat ik van Chima, haar zoontje van 8, te horen had gekregen dat het carnival heidens was en meisjes met te weinig kleren aanliepen en hij vervolgens zo’n beetje heel Calabar de hel toewenste, stapte ik in het busje naar Onitsha. Men had mij verteld dat TRACAS (Transport Company of Anambra State) een veilige busmaatschappij was en daaraan twijfelde ik voor het eerst toen een geestelijke 10 minuten lang onze bus aan het ‘coveren’ was met ‘the blood of Jesus’. Ik stopte hem maar gauw 50 naira toe. Feit was dat dit de enige busmaatschappij was die rechtstreeks naar Onitsha reed. Overstappen was voor mij geen optie, omdat de busreis me door de Nigerdelta zou leiden en ik geen risico tot kidnapping wilde nemen.

Om half acht scheurde het busje de parkeerplaats af. Ik kon alleen maar denken aan mijn aankomst in Onitsha. Nog maar 5 uur, dacht ik. Ik sloot mijn ogen en voelde hoe we steeds harder reden en steeds plotselinger remden. Het liefst had ik de hele reis mijn ogen dicht gehouden, maar ik was zo nieuwsgierig naar de Nigerdelta, daar waar ik niet kan komen, dat ik mijn ogen wijd open hield. In die 5 uur doorkruiste ik vele staten. Van Akwa Ibom reden we door Abia State naar Imo State om vervolgens door te rijden naar Anambra State, waar Onitsha de hoofdstad van is. Terwijl ik in het busje zat kon ik me maar een ding afvragen: Het zag er allemaal zo vredig uit, hoe konden deze gebieden nou zo gevaarlijk zijn? Het is zo’n zonde. Mensen zouden de kans moeten hebben te zien wat Nigeria te bieden heeft. Al die staten hebben hun eigen trots, die ze zouden moeten kunnen delen met de rest van de wereld. Het is zo jammer dat een paar jongens, die overigens geen andere uitweg zien vanwege hoge werkeloosheid, het verpesten voor het gros dat wel van goede wil is.

In Onitsha werd ik opgehaald door Promise en zijn broer. Ik zou de komende dagen doorbrengen samen met Ymke, een vriendin die ik ken vanaf mijn geboorte door de goede vriendschap tussen mijn ouders en de hare, die dan weer getrouwd is met Promise, die dan weer uit Nigeria komt. Lang verhaal, maar ik bracht twee mooie dagen door in het familiehuis van Promise. Het was een prachtig groot huis met drie verdiepingen en balkons, verschillende auto’s op het terrein, een moestuin waar werkelijk alles voor een maaltijd in verbouwd werd en nouja, heel veel luxe. Het was eerlijk gezegd best eventjes een overgang. Dit soort huizen had ik alleen in Nigeriaanse films gezien en nu liep ik er zelf in rond. Ik kreeg mijn eigen kamer toegewezen en werd toen uitgenodigd voor een heerlijke maaltijd. Promise’ familie was heel gastvrij en blij me te zien. Zelf had ik er in eerste instantie wel moeite mee om naar Ymke en Promise toe te gaan, het was immers hun kostbare tijd met hun familie waar ik in zou inbreken, maar iedereen vond het alleen maar leuk dat ik er was. Hoewel Onitsha niet veilig is voor ‘ons soort mensen’ en we daardoor niet buiten de compound konden (wat ik erg frustrerend vond, want ik wil zo graag!!) heb ik in Onitsha veel geleerd. Zo heb ik gezien hoe je oha soup maakt en ontdekt dat dat echt heel erg lekker is en leerde ik van het bestaan van de Biafra Government in Exile en een Biafra Shadow Government, waarin ik sindsdien echt belachelijk geïnteresseerd ben geraakt en waar ik bij thuiskomst serieus eens mezelf in wil verdiepen. Ik was onderweg naar Onitsha al verbaasd geweest over de hoeveelheid vlaggetjes van Biafra aan de lichtmasten langs de wegen en vroeg me af of de Nigeriaanse overheid daar wel blij mee was. Ook leerde ik dat ik een aantal dingen die relevant waren voor mijn onderzoek, maar vanwege privacy wil ik daar op deze blog niet op ingaan.

Na twee dagen in Onitsha, vertrokken ik samen met Ymke, Promise en Promise’ broer naar Abuja, waar we oud en nieuw zouden gaan vieren. De busreis duurde 9 uur en leidde ons weer door verschillende staten. Maar het grootste deel van de rit heb ik geslapen of gekeken naar de leuke Nollywoodfilm die ze draaiden, dus van het landschap kreeg ik niet veel mee. Tot we in Lokoja kwamen na 6 uur en we even onze benen konden strekken, toen ontdekte ik dat Nigeria steeds droger werd en steeds minder groen. De eerste nacht in Abuja leerde ik wat de Harmattan, het huidige seizoen in dit land, echt was.

Rond zeven uur ’s avonds kwamen we aan in Abuja, waar we opgehaald werden door een vriend van Promise. Hij nam ons mee naar het huis van zijn zus, waar ik drie nachten heb doorgebracht. Ymke en ik kregen samen een kamer en Promise, zijn broer en zijn vriend sliepen in de huiskamer. Het huisje was niet groot, maar leuk ingericht (ik had het gevoel in Europa te zijn, eindelijk geen héél kitscherig banken) en de vrouw en man des huizes en hun drie kleine jongens heetten ons van harte welkom. We waren doodop en na kort bijgekletst te hebben, gingen we op tijd slapen. De volgende dag stond een bezoekje aan de markt gepland en oudjaarsavond zou in het teken van de kerk staan, iets waarnaar ik erg uitkeek, maar ook iets waarvan ik wist dat het goed zou zijn voor mijn onderzoek. Helaas heb ik de oudjaarsmis moeten missen…

Het was 31 december, half negen. We zaten klaar om naar de kerk te gaan toen het hoge woord er bij de mannen uitkwam: er was een bomaanslag gepleegd in Abuja, maar we moesten ons niet teveel zorgen maken. Hoewel ik ervan schrok, had ik mezelf er al een tijdje op voorbereid. Toen we die middag langs een podium kwamen waar ’s avonds een nieuwjaarsconcert zou zijn, dacht ik al: Goh, dat zou een goeie plek voor een aanslag zijn. Abuja kende tijdens de viering van 50 jaar Nigeria ook al een bomaanslag in een drukke menigte en op de een of andere manier had ik al dagen het voorgevoel dat er weleens iets kon gebeuren. Bovendien waren er in Jos, nog verder in het noorden van het land, de week daarvoor al meer dan 70 doden gevallen bij aanslagen en hoewel dat ging om geweld tussen christen en moslims, besefte ik me maar al te goed dat Abuja geen Calabar is. Het is de politieke kern van Nigeria en met nog maar 3 weken op de klok voor de verkiezingen, zijn er helaas mensen die hun ongenoegen willen duidelijk maken door middel van geweld. Twenty-eleven, zoals 2011 in Nigeria wordt aangeduid, staat in het teken van de verkiezingen, dus een aanslag plannen op de vooravond van dat jaar leek mij niet onwaarschijnlijk. Overigens relateert de politiek dit geweld aan het geweld in Jos, terwijl op straat het idee leeft dat het gaat om ongenoegen in de grootste partij PDP, waarbij een zuiderling en een noorderling strijden om het presidentsschap.

De aanslag vond plaats in Mammy Market, blijkbaar een recreatieplek waar militairen uit de nabijgelegen barakken en burgers samenkomen om wat te drinken, te eten en plezier te maken. Er zijn officieel 3 doden gemeld, maar dat kan nog oplopen. Het is dieptriest wat er is gebeurd en ik kreeg kippenvel van het idee dat ik zo dichtbij een bomaanslag was geweest en dat er in de buurt dus mensen gewond waren, zelfs dood, zomaar, omdat ze plezier wilden maken op oudjaarsavond. Maar ik was niet bang. Geen moment. Dat we niet naar dat nieuwjaarsconcert konden, stond voor iedereen vast, maar ik vond het jammer toen er ook besloten werd dat we niet naar de kerk gingen. Oudjaarsavond bracht ik samen met Ymke en Promise door in een vreemd huis. De rest was wel naar de kerk gegaan. Het was helaas niet wat ik ervan gehoopt had, maar oud op nieuw 2010-2011 zal voor mij voor altijd bekend blijven staan als ‘de avond waarop ik voor het eerst, en hopelijk voor het laatst, van mijn leven in de buurt van een bomaanslag was’.

Op de eerste dag van het nieuwe jaar stonden we laat op en ontdekte ik ’s middags dat Abuja inderdaad ‘the city where the money is’ is. We gingen naar Silverbird, een grote shoppingmall en entertainmentcentre waar voor de parkeerplaats een file van honderden meters stond. Met wat vrienden haalden we cola en popcorn en keken we, in een van de tien zalen van de bioscoop, naar ‘Little Fockers’. Ook hadden Ymke en ik, samen met de vriendin van Promise’ vriend, wat winkels met sieraden en schoenen bezocht. In een winkel ontdekte Ymke shirtjes van de H&M, die in euro’s 14,99 gelabeld waren en in deze winkel voor 8000 naira verkocht werden. Dat staat gelijk aan ongeveer 40 euro. Toen ik Silverbird uitliep moest ik in mezelf lachen. Wat een andere ervaring waren deze dagen geweest. Van de luxe van een prachthuis in Onitsha, was ik met een luxe airconditioningbus naar Abuja gereden om daar vervolgens in een bescheiden maar warm huis door lieve mensen ontvangen te worden. Dat we naar een markt waren geweest, waar het vlees apart werd verkocht van de kip en de vis en dat ze bloemkool hadden en echte sla. En dat de taxi’s zoveel goedkoper waren dan in Calabar. Mijn huid die kurkdroog was geworden in het gekke échte Harmattan weer. De Harmattan wind, die vanuit de Sahara zand over heel West-Afrika blaast, is een koude, droge wind die je vooral ’s nachts en ’s ochtends vroeg voelt. De eerste nacht in Abuja had ik het dan ook koud en vroeg ik om een deken voor de volgende nachten. Maar overdag is het dan weer warm, maar kurkdroog. Op het vliegveld zag ik zondag dat de luchtvochtigheid hier in het zuiden ruim 60% is, terwijl dat in Abuja niet hoger is dan 18.

In Calabar laat de Harmattan ook zijn sporen achter. De auto’s van mijn huisbaas en zijn vrouw staan op de oprit, terwijl hij en zijn vrouw en kinderen naar hun dorp zijn. Er ligt een flinke laag stof en zand op. Zondagavond kwam ik na een korte vlucht weer thuis. Toen ik landde op Margaret Ekpo Airport besefte ik dat dit de laatste keer was dat ik dit jaar op het vliegveld zou aankomen. Ik had tranen in mijn ogen. Het afscheidnemen is begonnen, ook al heb ik nog 5 weken te gaan. Calabar is nu mijn thuis, maar over 5 weken ben ik weer in mijn andere thuis. Reizen is leuk, in andere landen wonen is nog leuker. Je laat je sporen achter aan de andere kant van de wereld en komt met veel meer kennis en wijsheid terug. Alleen is het zo verdomd moeilijk dat ik telkens een stukje van m’n hart moet achterlaten…