Als het weer...

Buiten stormt het. Het dondert en bliksemt en regent en waait. Toen ik tien minuten geleden naar buiten ging om voor morgenvroeg brood te halen, zag ik de onheilspellende donkergrijze wolken al hangen boven het prachtige, oneindig lijkende, tropische bos aan het einde van mijn straat. Ik was me, na een dag achter de computer staren naar het paper dat ik al weken probeer te schrijven, aan het voorbereiden op een avond in My Father My Father Church. Vanavond en morgen zijn speciale avonden. De maand november is begonnen en dat is voor veel Nigerianen een moment om hevig te bidden voor een fantastische maand met veel voorspoed. De kerk speelt op die gevoelens van mensen in en noemt de dienst van vanavond dan ook ‘bijzonder’, terwijl ik vermoed dat er niet zoveel verschil is met diensten in andere weken. De flyer voor deze avond werd door de hele stad verspreid. Verschillende mensen gaven me een professioneel gedrukt exemplaar met op de voorkant Prophet Val Aloysius in de hoedanigheid van genezer (‘The blind can see again’, ‘The crippled can walk again’) en op de achterkant zogenaamde testimonies (getuigenissen), waarvan ik er een zo bizar vind dat ik ‘m graag met jullie deel:

"On the 29th of May in one of our Prophet's Services I came out to drop offering at the alter when papa stoped me & prophesised a miracle job into my life, it came to pass surprisingly to me because I was not qualified for it. GOD GAVE ME A LECTURING JOB AT UNICAL THAT I'M NOT QUALIFY FOR. To God be the Glory."

Spelfouten in deze testimony zijn overgenomen en ook als deze man geen baan in het departement Engels heeft gekregen, lijkt hij met dit schrijven inderdaad niet erg gekwalificeerd om te doceren op een universiteit. Als ik dit soort dingen lees, vraag ik me af of mensen serieus geloven dat het God was die ze die baan heeft aangeboden. Of dat God je een oude vriend laat weerzien, zoals een psychologe in de kerk vorige week getuigde. ‘During last Sunday’s service Papa told us that two of us would get a miracle in the next 7 days. When I returned from service, I went to a business meeting. I felt pressed, so before I attended the meeting I went to the bathroom of the hotel. On my way back I ran into an old friend. I received a miracle!’ Wat nou als het toeval was? Of een slechte sollicitatiecommissie? Dat mensen kracht zoeken bij God begrijp ik heel goed. Het kan een geruststellende gedachte zijn dat er iemand is die altijd bij je staat, ook al ga je door diepe dalen en zie je geen uitweg meer. Dat je bidt voor bescherming, ook dat begrijp ik. En dat God wonderen verricht? Zelfs dat kan ik geloven. Kijk maar om je heen, er gebeuren regelmatig onverklaarbare dingen in de levens van mensen om ons heen. Maar dat je álles toeschrijft aan God? Nee, daar kan ik met mijn hoofd niet bij. Ik geloof in hardwerkende mensen en mensen met ambities. Mensen die voor de volle 100% gaan voor hun passies en dromen en ze zélf verwezenlijken. Maar gezien vanuit de gemiddelde Nigeriaan kan ik wel begrijpen dat je op zoek gaat naar wonderen. Huur moet je hier vaak 2 jaar vooruit betalen en een redelijk salaris (van bijvoorbeeld een docent op de basisschool) ligt rond the 200 euro per maand. Hoe betaal je die 1000 euro dan? Je gaat op zoek naar een wonder. Werkeloosheid is hier groot, zeker onder jongeren, en zelfs als je van de universiteit af komt is het vinden van een baan een onmogelijke taak. Wat doe je dan? Dan ga je op zoek naar een wonder. Als je hele familie HIV besmet is en je man recentelijk is gestorven aan AIDS, wat doe je dan? Dan ga je op zoek naar een wonder. En wonderen vind je niet in je keuken of je huiskamer. Voor wonderen moet je naar speciale kerken, waar profeten je je lot kunnen voorspellen en jij je lot kunt ‘claimen’ door te zaaien (‘to sow a seed’), d.w.z. geld te offeren (‘Offer, so you won’t suffer’). Als het wonder waarvoor je gezaaid hebt geschiedt, getuig je in de kerk (‘testimony’) en daarmee overtuig je indirect de andere leden van de congregatie van de macht van de profeet.

Een pastor waarmee ik afgelopen vrijdag sprak, vertelde me op een mooie manier over de ‘fake men of God’ waar ik het in een eerdere blog al eens over had. ‘There are men of God that received their powers because they were called by the Lord and there are men of God that received their powers because of circumstances.’ De omstandigheden waarover deze pastor het had zijn geldproblemen of het willen verkrijgen van macht en aanzien. Hij garandeerde me dat je van de buitenkant nooit zou kunnen zien of een pastor echt of nep was en dus liet hij ook in het midden op welke manier hij zelf zijn goddelijke krachten had verkregen. Nigeriaanse films als ‘His Holiness’ en ‘Over 17’ laten het werk van fake pastors zien. Het zijn hilarische films die ik kijk ter ontspanning, zittend op bed met een blikje cola en een zakje popcorn, maar die me telkens weer meer leren over mijn onderzoek. Hoewel de vraag over echte of neppe pastors niet beantwoord hoeft te worden in mijn onderzoek, is het fenomeen ‘fake man of God’ wel indirect verbonden met de populariteit van hekserij. Want het is vaak het geloof in hekserij waarvan deze pastors en profeten leven en het is deze nieuwe bron van inkomsten die ‘fake men of God’ aantrekt. Het geloof in hekserij lijkt een wisselwerking tussen sociale behoeften in de maatschappij en de (Pinkster)kerk: het lijkt zich aan elkaar aan te passen.

Over aanpassen gesproken. Ik lijk me steeds beter aan het Nigeriaanse leven te kunnen aanpassen. Mijn buurmeisjes prijzen mijn opgeruimde kamer, waaraan ik dagelijks toch al gauw 30 minuten besteed, en ik ben standaard wat te laat voor afspraken, aangezien ik meestal een uur moest wachten op degene waarmee ik had afgesproken. Ik kan het oliepeil van mijn generator inmiddels checken en weet hoe het voelt om 12 liter benzine een kilometer lang in de hete zon naar huis te moeten dragen. Ik spreek de taal niet, want de mensen om mij heen komen letterlijk uit alle delen van het land, maar ik heb alle stopwoorden en geluidjes inmiddels overgenomen. ‘Kai’, ‘Chai’, ‘Nawa ooh’, ‘Ahjaaa’, ‘Abi?’ en ‘Che?’ zijn niet meer weg te denken uit mijn vocabulaire. Maar er zijn ook dingen waar ik maar slecht aan kan wennen. Zo noemen zo’n beetje alle docenten op de universiteit waarmee ik spreek me ‘Inge baby’ en raak ik telkens weer teleurgesteld als ‘men’ besluit gemaakte plannen te veranderen…

Afgelopen zaterdag was het tijd voor een traditionele bruiloft. Mijn buurmeisje ging trouwen in Ikom, zo’n 4 uur hier vandaan en had mij in het begin van september al uitgnodigd. Ik keek er al weken naar uit, had een jurk laten maken van de stof die iedereen op de bruiloft zou dragen. Ik kocht nieuwe schoenen en een ketting en oorbellen die paste bij de gelegenheid. Ook liet ik mijn nagels doen, want ik wilde als een echte Nigeriaanse lady gaan en echte Nigeriaanse ladies ‘fixen’ hun nagels. Dus, hoe lelijk ik de halve paarse maantjes met glitters, vastgelijmd met superglue, op mijn nagels ook vond, ergens was ik trots op mijn vorderingen in het integratieproces. Ik stond die dag om 5 uur ’s ochtends onder de douche, kleedde me aan, hing de witte Wilma Flinstone ketting om m’n nek en wrong me in de meest onmogelijke schoenen. Rond 6 uur zou de bus die ons naar de bruiloft zou brengen aan de poort staan, maar na 4 uur wachten werd mij om half tien verteld dat de bus niet meer kwam en de bruiloft dus niet doorging. Ik baalde enorm en reageerde me af op een taxichauffeur die dacht 4 keer zoveel voor een ritje naar de benzinepomp (voor het vullen van een jerrycan voor de generator) te kunnen vragen dan normaal. Daarna voelde ik me weer goed en werd mijn goede humeur beloond met een bezoek aan een bruiloft in Calabar diezelfde middag, waar ik heb genoten van de verschillen tussen huwelijken hier en in Nederland. Bovendien heb ik mijn avond doorgebracht in de National Association of Seadogs, een soort geheim genootschap opgericht door Wole Soyinka in de jaren 50, waar de bruidegom lid van was en zijn vrouw en hij werden ingewijd. Maar over bruiloften ga ik nog een keer schrijven in december, als ik samen met papa en mama op de bruiloft van mijn lieve vrienden Benedict en Cherry ben geweest.

Gelukkig trouwen zij niet in My Father My Father. De dienst vol wonderen was weer een grote referentie naar hekserij. Veel mensen werd verteld dat hun family compound de oorzaak van hun financiële of relationele problemen was. Een man werd verteld dat zijn vader een heks was en een andere vrouw werd gevraagd twee namen van landen op een papier te schrijven en er vervolgens op te kauwen. Door dit te doen, voorspelde de profeet dat zij binnenkort naar het buitenland zou reizen (Italië volgens hem) om zo ver van haar ouders’ dorp te zijn, zodat ze niet meer beïnvloed zou kunnen worden en niets haar geluk meer in de weg zou staan. Weer een teken dat hekserij blijkbaar ophoudt te bestaan zodra de grens tussen Afrika en Europa/Amerika is overschreden. Blijkbaar kunnen haar ouders haar niets meer doen als ze in Italië is. ‘Fear is the opposite of Faith,’ zei de pastor waarmee ik vrijdag sprak, ‘but it’s Fear that keeps the Faith alive in many churches in Africa nowadays’.

Mijn onderzoek voelt zo ongestructureerd dat zelfs het schrijven van een paper een onmogelijke taak lijkt. Soms vraag ik mezelf af hoe ik ooit een scriptie zal kunnen schrijven over dit onderwerp. Dagelijks schieten andere vragen, andere ideeën door mijn hoofd, maar er zijn ook terugkerende thema’s en deze zullen wellicht de basis voor mijn scriptie vormen. Hekserij en onderzoek naar hekserij in Calabar is als het weer in deze stad. Heldere momenten wisselen zich af met momenten waarin ik alleen maar donkere wolken boven mijn veldwerk zie hangen. Het is maar goed dat we het droge seizoen ingaan…