419

Gevels in de hele stad zijn beklad met gitzwarte letters. Het gaat niet om vandalisme, maar om de verfuitspattingen van de bewoners zelf. 'This hous is not for sale. Beware of 419.' In het westen is Nigeria in de laatste jaren helaas bekend komen te staan vanwege fraude, en dan met name vanwege de vele e-mails die vanuit het land worden verspreid over de wereld. Leden van koninklijke families of kinderen van gestorven corrupte leiders op het Afrikaanse continent melden zich met de vraag of de ontvanger misschien een paar honderd miljoen op zijn bankrekening wil bijschrijven. We kennen die mails allemaal wel, en niemand die er ooit voor schijnt te vallen. Of niemand die ervoor uitkomt, want blijkbaar is het nogal booming business. Nu is deze vorm van internetfraude tegenwoordig helemaal niet meer typisch Nigeriaans, maar het concept '419-email' zal het voor eeuwig en altijd aan dit land koppelen.

419. Drie cijfers die verwijzen naar het artikel in het Nigeriaanse wetboek van strafrecht waarin wordt gesproken over fraude. Waarin onder andere staat dat fraude tot 3 tot 7 jaar celstraf kan leiden. Fraudeurs hebben veel manieren gevonden om mensen hun geld of spullen afhandig te maken. Het is niet alleen de e-mail die wij kennen en het gaat niet alleen om 'buitenlanders pesten'. Nigerianen zelf hebben er meer dan genoeg last van en dat blijkt o.a. uit die gitzwarte letters die prachtige huizen foeilelijke gevels geven. 419 is niet een reeks cijfers, het is een zelfstandig naamwoord en na verloop van tijd is het een werkwoord geworden: to 419 someone.

Ik was natuurlijk zo naief te denken dat niemand mij ooit zou 419-en. Per slot van rekening had ik al ruim 5 maanden 419-vrij geleefd in dit land. Corruptie was me niet ontgaan - tegen al mijn principes in heb ook ik regelmatig de portemonnee getrokken - en er zijn me heel veel biertjes en borden gari en afang soup ontfutseld, maar opgelicht was ik nog niet. Bovendien dacht ik na mijn intense vriendschap met een 419'er in Ghana wel berekend te zijn. Niets is minder waar. Ik ben er keihard voor gevallen.

In augustus huurde ik mijn kamertje. Het is niet groot, de keuken is lekker compact en de douche hangt boven de wc, maar ik heb stromend water en ongeveer 50% van de tijd electriciteit - jammer genoeg is dat laatste meestal alleen 's nachts – dus ik mag niet klagen. Mijn huisbaas vond ik al snel irritant en eng (hij dreigde namelijk ooit met een machete z'n hele gezin uit te moorden) en het feit dat mijn kamertje gebruikt werd als internetcafe en ik na een bezoek aan de markt altijd de inhoud van mijn tas moest laten zien en er gek opgekeken werd als ik 's avonds na een alcoholisch drankje laat thuiskwam, en ik te horen kreeg dat ik bepaalde (behoorlijk keurige) kleding niet aankon en dat ik altijd mijn schoenen moest matchen met mijn kleding, ook al was dat alles behalve comfortabel, nam ik op de koop toe. In alle eerlijkheid heb ik veel verdriet gehad in dit huis, want het warme gezin dat dat van mijn huisbaas op het eerste gezicht lijkt, is eigenlijk een groot terrorbewind. Ik kan niet wachten op de dag dat ik een keer niet wakker wordt van over en weer geschreeuw, gescheld en fysiek geweld. Maar ik dwaal af...

Ik huurde de kamer voor 12 maanden, want korter kun je in Nigeria niet huren. Ik betaalde het recordbedrag van bijna 600 euro en betrok op 1 september mijn eerste woning in dit land. Al gauw werd me verteld dat ik nu als een dochter was voor de familie en ik hen als ouders en zussen moest zien. Lief, vond ik. Verdacht, vonden veel van mijn vrienden. Maar ik ging erin mee, tot ergenis van mijn omgeving en eigenlijk ook mezelf. Er werd vanalles van me verwacht – 20.000 euro garant staan voor hun dochter die in Amerika wil gaan studeren, omdat '4 million naira niets is als je het omrekent naar euro's, en continu nieuwe kleding en schoenen aanschaffen die door moeder en zussen voor me gekocht werden en 'echt aan niemand anders verkocht konden worden'. Ik dacht dat ze het beste met me voor hadden en voelde de druk me zoveel mogelijk aan te passen.

Tot afgelopen zondag. En wat er toen gebeurde, heeft me volledig geblokkeerd en in staat gesteld morgen nog op het vliegtuig naar huis te stappen. Alles kwam tot een negatieve climax toen mijn huisbazin, alias 'mumsy', me zondag om 8 uur 's ochtends naar buiten riep. Ik rolde uit bed en sloeg snel m'n wrapper om. Ze vroeg wat ik ging doen met mijn spullen als ik op 5 februari naar Lagos zou vertrekken. Zonder besef van het vervolg meldde ik haar dat mijn aangeschafte spulletjes (koelkast, generator, matras, stoel, tafel etc.) in het huisje zouden worden opgeslagen, omdat ik van plan ben terug te keren, wellicht nog voor het einde van de periode waarvoor ik het huisje heb gehuurd. En dat Henry in de tussentijd mijn spullen en het huisje voor mij in de gaten houdt. En dat mijn vrienden gezamenlijk zullen zorgen voor de verwijdering van de spullen indien ik niet voor 1 september terugkeer. Maar dat was allemaal niet de bedoeling. Het huisje moest leeg zijn en de sleutels moesten teruggegeven worden op 5 februari. Ik vroeg waarom en zij antwoordde dat dat onze afspraak was geweest. Ik herinnerde me dat niet. Per slot van rekening had ik voor 12 maanden gehuurd en hadden we beiden dat contract getekend, met getuigen. Dus ik vroeg of ze dan de helft van mijn geld zou terug geven. Of ik gek geworden was? Dat was niet de afspraak, want volgens haar had ik gezegd dat ik 12 maanden betaalde voor 6 maanden wonen. Ik noemde het fraude. Zij noemde mij een leugenaar. Ik zei dat dit onrecht was. Zij noemde mij een leugenaar. Ik werd boos en verhief mijn stem. Dan laten we de rechter erover beslissen. Zij noemde me een 'small girl' en hoe ik zo tegen haar durfde te praten. Ik moest respect hebben voor een oudere vrouw. Ik vroeg of ik respect moest hebben voor dieven en draaide me om. Zij riep me na: 'Stupid white girl! I will slap you! I will beat the hell out of you!' Ik stond te trillen op mijn benen en mijn tranen brandden in mijn ogen terwijl ik me afvroeg of ik aangeklaagd zou worden voor racisme als ik haar 'stupid black woman' zou hebben genoemd. Na een lange koude douche ging ik samen met Henry informatie inwinnen bij wat bevriende advocaten. Zij lachten allemaal. 'This is fraud, but very stupid fraud!' Ze hebben geen poot om op te staan, maar het doet mij pijn om een toch al niet zo'n fijne ervaring op mijn compound af te sluiten met ruzie. Maar ik weiger nog harder het slachtoffer te worden van 419. Ik zou zo graag met gitzwarte verf op de muur van het huisje kalken: 'This house is not for rent until 1st of September 2011.'

Maar het einde van mijn onderzoek werd pas echt ingeluid toen ik haar 5 minuten na de hele razernij de auto in hoorde stappen op weg naar de kerk. Ik werd zo verschrikkelijk boos op de maatschappij hier. Opgekropt verdriet en opgestapelde agressie kwamen ineens tot uiting. Wat een hypocrisie. Keer op keer krijg ik op de compound, en ver daarbuiten, te horen dat ik zo'n slecht mens ben, omdat ik alleen naar de kerk ga voor mijn onderzoek. Dat ik door al die kerkbezoeken heel veel inzicht heb gekregen in mezelf, is iets wat ze niet weten, want het is niet zichtbaar. Ik ga niet vol overtuiging naar de kerk en wanneer ik in de kerk ben doe ik wel mee, maar mijn bijdragen zijn te klein of ik bid niet hard genoeg. Ik weiger eentiende van mijn inkomen af te staan, want ik heb geen inkomen, maar maak dat de mensen hier maar eens duidelijk. Er is me meerdere malen verteld dat ik naar de hel zal gaan, omdat ik een zondig leven leid. Kijk, ik ben niet overdreven spiritueel, maar te horen krijgen dat je voor eeuwig zult branden in het hellevuur gaat je na 5 maanden in Nigeria toch niet in de koude kleren zitten. Mij in ieder geval niet. En toen stapte mumsy in de auto en ging ze urenlang bidden, zingen en geld geven. Want ze is zo'n goede christen. De pagina met daarop de tien geboden heeft ze vast uit haar Bijbel gescheurd. God vergeeft je al je zonden, als je maar naar de kerk gaat, als je maar geld brengt. Hoewel ik natuurlijk niet over de hele bevolking spreek, durf ik wel te zeggen dat kerkbezoek een hele hoop rechtvaardigt in deze stad. Mannen gaan hier vreemd bij het leven, maar zitten braaf vijf keer per week in de kerk. Ze hoeven niet eens te biechten. Bidden, om vergeving vragen en geld geven. Niemand die ze er verder nog op aankijkt. Dochters stelen van hun moeders, schoenen en geld. Een kerkbezoek en iedere ochtend en avond hardop bidden, dat is de oplossing. Dan ga je niet naar de hel. Want God vergeeft alles. Jezus is immers gestorven voor onze zonden. Ik vraag me af of Jezus met zijn heldendaad ooit heeft bedoeld dat je daarom gewoon kunt zondigen bij het leven om het vervolgens te rechtvaardigen in zijn naam. Ik vind het ronduit pijnlijk en hypocriet. Als je zondigt, als je steelt, als je vreemdgaat, als je doodt, als je sex hebt voor het huwelijk, leg de schuld dan bij jezelf en onderneem actie. Zie je fouten in, bied verontschuldigingen aan waar nodig, onderga eventueel een straf en leer ervan. Maar geloof niet in een zogenaamde goddelijke rechtvaardiging. Die bestaat niet, kost in dit land veel te veel geld en doet paleizen ontstaan waar bescheiden pastorshuizen moesten staan. Maanden voelde ik dit alles wanneer ik urenlang stond te zingen en dansen in de kerk, maandenlang had ik een onbestemd gevoel als ik terugkwam na zo'n avond en nu op een zondagmorgen gaf ik het op, diezelfde kerk. Ik ging niet naar My Father! My Father!!. Ik ging niet naar Bishop Victor Bassey, die de week daarvoor nog een glas olijfolie over mijn hoofd had gegoten. Ik ging niet naar Pastor Tony op de hoek. Ik ging niet naar Pastor Efa of Pastor Chris of Pastor Marcel. Op zondag 16 januari ging ik heel hard Celine Dion zingen (sorry, Celine is hier nogal populair en het is aanstekelijk) biertjes drinken en lol maken en even alle onrechtvaardigheid vergeten.

De volgende dag kreeg ik een sms van Martha. Een vrouw waar ik de week daarvoor 2 minuten naast had gezeten in de taxi. Ze leerde van het bestaan van Henry af, kende hem niet persoonlijk en smste toen dat zij en ik elkaar door goddelijke interventie hadden leren kennen en dat ik zowel in de fysieke als in de spirituele wereld in de gaten werd gehouden. Wat ik dacht dat liefde was, was 'fake'. En dat wilde ze me even laten weten. In lijn met wat er de dag daarvoor was gebeurd, werd ik boos en stuurde haar, zoals alleen Nigerianen dat kunnen: 'Are you God?'. Laat me dat zelf maar uitvinden. Je hebt het niet bij het rechte eind, maar mocht later blijken dat het inderdaad 'fake' is, dan is dat maar zo. Maar houd nou eens op met het gebruiken van God's naam om je eigen gedrag te rechtvaardigen. Jij bent het die zegt dat het fake is, niet God. Tenzij je de wederopstanding van Jezus bent. Dat was ze niet. Het leven is niet bedoeld om in een rechte lijn naar boven te lopen. Soms vallen we en dan staan we weer op, maar uiteindelijk groeien we. Onze harten breken, onze portemonnees raken leeg en onze geliefden ontvallen ons, maar uiteindelijk vinden we allemaal liefde, zullen we allemaal betere financiele tijden kennen en maken we bijna dagelijks kennis met potentiele nieuwe geliefden. In Calabar leert men in vele kerken dat iedereen profeet is en naar mijn mening is dat desastreus voor de samenleving. 419 ligt daardoor op de loer, niet alleen in de kerken, maar ook op straat. De 'fear of God' is zo groot dat veel mensen alles geloven wat wordt gezegd en daardoor de liefde, vriendschappen, familiebanden en geld op het spel zetten. In de naam van God.

Ik was somber door al deze gedachten en mijn energielevel was op het laagste niveau sinds jaren. Woensdag ging ik toch maar naar de markt, ik moest immers eten en de indomie met ui en ei kwam me de neus uit. Ik moest op z'n minst paprika en wortels hebben om het wat smaakvoller te maken. In Calabar zijn twee grote markten, Watt Market en Marian Market. Voor speciale groenten ga ik altijd naar die laatste en dus ook zo op woensdag. Ze hadden geen paprika's en ook geen komkommers voor een frisse salade. Ik keerde enigszins teleurgesteld terug naar huis met wat andere spullen – zeep, wortels, aardappelen en gemalen peper. Het kwam als een donderslag bij heldere hemel toen ik hoorde dat er op dat moment 4 doden waren gevallen op Watt Market. Het was een hel geweest. En het was de politiek. Die verdomde politiek in Nigeria, ook zoiets waar ik zo boos om kan worden. Net als de etnische verdeeldheid trouwens, maar daarover in een ander blog meer.

Calabar bestaat uit twee local governments: Calabar Municipality en Calabar South. Watt Market ligt zo'n beetje op de grens. Nu had de lokale overheid in Calabar South besloten dat alle busterminals verplaatst moesten worden naar Etim Edem Park, in Watt Market, in Calabar Municipality. Overigens best een handig idee, gezien de ontzettend onoverzichtelijkheid van al die kleine busterminals, maar qua concurrentie echt killing natuurlijk. En dus kwamen de buschauffeurs in opstand en besloot de politie hard op te treden. Op een bepaald moment besloot de politie traangas te gebruiken, waardoor de markt, waar het op dat moment erg druk was, rondom het Park leegliep. Mensen lieten hun zaken achter, waardoor de relschoppers kans zagen te plunderen. En dus besloot de politie gericht te schieten. De relschoppers schoten op hun beurt terug en zo stierven er zowel relschoppers als politieagenten. Het moet een waar oorlogsgebied zijn geweest en de sporen zijn er nog van terug te vinden. De beveiliging in en rondom de markt is enorm, taxi's moeten honderden meters van Watt vandaan hun passagiers droppen en groepen jongeren scholen samen.

Ik liet vandaag mijn nagels doen op de markt. Bij een gebrek aan de kapper, waar ik op depressieve momenten altijd graag een bezoek aan breng, laat ik hier graag mijn nagels lakken. Het is namelijk goedkoper dan shoppen of chocolade eten hier. Vandaar. Het was rustiger dan anders en de weg was deels afgezet. Voordat ik naar de markt ging, had ik even advies gevraagd aan George, een vriend die daar vlakbij woont. Als ik alleen voor mijn nagels ging was het ok, als ik maar niet te diep de markt in zou gaan. Er bleek niets aan de hand. Business as usual. Onye ocha! Onye ocha! Oyibo, oyibo! Mbakara! De stupid white woman had de markt weer betreden. Voor 2,50 liet ik mijn nagels doen. Ik wist dat ik werd ge-419'd met een knipoog. Maar toen de jongen in kwestie mij vertelde over zijn lidmaatschap van de Brotherhood of the Cross en the Star (oftewel O.O.O), een kerk die door veel respondenten als bron van hekserij wordt genoemd, was ik blij dat ik niet had af lopen dingen. Hij wilde niet veel kwijt over de kerk. De gemeenschap is nogal gesloten. Even daarna bleek dat gesprekken over hekserij zelden gevoerd kunnen worden als ik het onderwerp introduceer, maar dat het in het dagelijks leven hier leeft. De jongen die mijn nagels deed begon ineens een kind dat water verkocht een 'winch' (heks) te noemen. Hij probeerde met 'magic' mij water te verkopen. Ik snapte het niet helemaal en probeerde het te begrijpen en stelde allerlei vragen. Mijn interesse in 'winch' was blijkbaar te groot. Hij vroeg welke kleur ik op mijn teennagels wilde. Roodroze. Weer zo'n verdomde stilte. Hoe ga ik hier ooit een scriptie over schrijven?

Ik stelde mijn goede vriend dr. Ayo Ojebode vorige week dezelfde vraag. Met zo weinig harde data, hoe schrijf je dan een scriptie? Ik denk dat ik gewoon niet zo' goede onderzoeker ben, of dat hekserij gewoon toch niet mijn onderwerp is. Hij stuurde me wijze woorden terug en sloot of met de enige echte waarheid: 'You've been immersed in this culture 6 months--you have almost become 'data' yourself!' Ik zal nooit een Nigeriaan worden, nooit echt behoren tot de maatschappij die Calabar is, maar als je mij momenteel hoort praten, dan weet je dat een deel van hier zich meester heeft gemaakt van mij. Dat deel van mij dat zich gemakkelijk aanpast aan haar omgeving en dat deel waar ik mijn toekomst in moet zoeken – taal en communicatie. Na wa oooooooo!